18-апрелде Россиянын Кыргызстандагы элчиси Сергей Вакунов жана БУУнун Бүткүл дүйнөлүк азык-түлүк программасынын башчысы Кожиро Накай Чүй облусундагы мектептерге барып, «Мектептеги тамактанууну оптималдаштыруу» долбоору кандай иштеп жатканын өз көздөрү менен көрүп чыгышты. Мунун жыйынтыгында бир топ маанилүү учурлар болду.
Делегация сапарын Букара айылындагы экологиялык акциядан башташты. Бул жерде алар жергиликтүү тургундар менен биргеликте «Азык-түлүк үчүн эмгектенүү» долбоорунун алкагында бак-дарак отургузушту.
Түш маалында коноктор Кара-Балта шаарындагы №3 мектепте окуучулар ысык шорпону кантип ырахаттанып ичип жатышканын көрүп, Россия жана БУУнун БДАТПтын колдоосу менен орнотулган ашканадагы жаңы жабдуулар кандай колдонулуп жатканы менен таанышышты. Күндүн башкы жаңылыгы Тармактык тамактануу (SIFI) өнөктөш уюму тарабынан уюштурулган «Бирге даярдайбыз» мастер-классы болду. Бул сабакта 4-класстын окуучулары жана алардын ата-энелери ден соолукка пайдалуу тамактануу табагы принциптерин үйрөнүштү, зыяндуу жана пайдалуу азыктардын курамын таанып-билишти, ошондой эле быштак жана чамгыр кошулган салат, жана нокоттон жасалган таттуулар сыяктуу пайдалуу, өзгөчө тамактарды даярдашты. Катышуучуларга белек катары методикалык гайддар жана балдары менен үйдө чогуу өтүүгө арналган «Ден соолукка пайдалуу эртең мененки тамакты издөө» аттуу кызыктуу квест тапшырылды. Иш-чара ата-энелер менен балдардын жигердүү катышуусунда өтүп, ишенимдүү, пайдалуу жана кызыктуу маанай жаратты.
Түштөн кийин Петровка айылындагы Черняховский атындагы мектепке барышты. Тармактык тамактануу институту уюштурган «Ичибиздеги жашыруун лаборатория» аттуу ачык сабактар аркылуу окуучуларды ден-соолукка пайдалуу тамактанууга кантип кызыктыруу керектиги тууралуу таасирдүү ыкмаларды мектептин ашканасында көрүү менен делегация дагы бир жолу долбоордун эффективдүүлүгүнө ынанды. 3–4-класстын окуучулары тамак сиңирүү органдарынын ишин интерактивдүү оюндар, анимация жана эксперименттер аркылуу үйрөнүштү. Делегация сабактын жогорку деңгээлде уюштурулганын баса белгиледи.
Бургерби же түштөнүү ысык тамагыбы: айырмасын сезиңиз
Кечээ эле башталгыч класстын окуучулары мектептин ашканасында булочка же печенье менен эле ысык чайга канааттанып келишкен. Бүгүн болсо меню таптакыр башкача, ага шорпо же ботко, бир кесим эт, (кээде болгондо буурчак), салат, компот киргизилген. Бул меню адистер тарабынан балансталган жана азыктык баалуулугу жогору, өсүп келе жаткан организмге керектүү витаминдерди, минералдарды жана башка пайдалуу заттарды берүү максатында иштелип чыккан.
2024-жылдын ичинде эле 34 мектеп булочка жана печеньеден балансталган менюга өттү. Бул жабдуулар, ашпозчуларды окутуу, азык-түлүк менен үзгүлтүксүз камсыздоо Россиянын, БУУнун Дүйнөлүк азык-түлүк программасынын жана россиялык Тармактык тамактануу институтунун техникалык колдоосу аркасында гана мүмкүн болду. Бүгүнкү күндө өлкө боюнча 918 мектептин балдары ысык түшкү тамак менен камсыз болушууда.
Бул балдар үчүн эмне берет?
- Тоюмдуулук жана сергектик. Орточо алганда, мектептеги түшкү тамак баланын күнүмдүк калория нормасынын – мээнин иштеши үчүн эң жакшы энергия булагы муктаждыгынын 30–35 %ын камсыздайт .
- Аз ооруйт. Программага катышкан мугалимдер окуучулардын ашказан, ич ооруларына байланыштуу арыз-даттануулары азайып, окуудагы жетишкендиктери артканын белгилешүүдө.
- Үй-бүлө бюджети үнөмдөлөт. БУУнун эсеби боюнча, мектептеги түшкү тамак үй-бүлөнүн айлык кирешесинин болжол менен 10 %ына барабар, демек бала бул программа аркылуу мектептен бекер тамактанып жатканда, ата-эне ушул сумманы үнөмдөйт[1].
Ата-энелер, эми топ силер тарапта!
Эч бир программа ата-энелердин катышуусу жок ийгиликке жетпейт, кымбаттуу ата-энелер! Дегустацияларга келиңиздер, өз бакчаңыздардагы жашылчаларды сунуштаңыздар, керек болсо кыйын суроолорду да берүүдөн тартынбаңыздар. Себеби, үйдө жана мектепте эле биз эң маанилүү адатты калыптандырабыз – «эптеп эле бир нерсние жей бербестен», ден соолукка пайдалуу, күчтүү, акылдуу жана бактылуу болуп өсүүгө жардам берген тамакты тандоону үйрөтөбүз.
Акырында:
бүгүн балаңыздын асынма баштыгын
карап көрүңүз. Ал жакта булочка эмес, ден
соолугу чың келечекке жолдомо болот.
[1] https://executiveboard.wfp.org/document_download/WFP-0000110058?utm_source=chatgpt.com
